صادرات ۵۰ میلیارد دلاری محصولات پتروشیمیایی به شرط نوآوری
نشان تجارت - سعید زکایی در نشست خبری سومین همایش ملی نوآوری در صنعت پلیمر درباره برگزاری همایش با بیان اینکه باید به سمت افزایش تولید ارزش افزوده از طریق توسعه صنایع تکمیلی حرکت کنیم که این موضوع نیاز به نوآوری و تکنولوژی دارد، اظهار کرد: این همایش امسال برای اولین بار با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار می‌شود، همایش نوآوری در صنعت پلیمر همزمان با ارائه راهکار‌های فنی، به دنبال آن است که نیاز‌های صنایع و شرکت‌ها در قالب نوآوری را مطرح کند تا صنایع یا فناورانی که می‌توانند این نوآوری‌ها را پاسخگو باشند، رو در روی یکدیگر قرار بگیرند تا هم نیاز‌های سازمان‌های بزرگ رفع شود و هم بستر و بازاری برای شرکت‌ها و فناوران کوچک‌تر به منظور رشد محصولات آن‌ها فراهم شود.
وی با اشاره به پنج محور همایش، افزود: اولین محور، توسعه کسب و کار از طریق نوآوری است و هدف این بخش بیان تاثیرات نوآوری و روش‌های استفاده از نوآوری در توسعه کسب و کار شرکت‌ها است. محور دوم روش‌های حفاظت حقوقی از دستاورد‌های نوآورانه است، از دغدغه‌های مهم نوآوران و صنعتگران این است که چگونه مالکیت حقوقی محصولات خود را حفظ کنند و قرارداد‌های مورد نظرشان را به شکل قانونی تدوین کنند تا هر دو طرف از این همکاری نوآورانه منتفع شوند.
نایب رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران ایده‌ها و دستاورد‌های نوآورانه در صنعت پلیمر را از دیگر محور‌های مهم این همایش دانست و گفت: در این بخش اساتید و صنعتگرانی که فناوری روز را دنبال می‌کنند، دستاورد‌های نو در صنعت پلیمر را معرفی می‌کنند و مسیر‌هایی که دنیا در صنعت پلیمر دنبال می‌کند، به فعالان این حوزه ارائه می‌شود تا بتوانند دید دقیق‌تری از مسیر توسعه در دنیا کسب کرده و بر اساس آن نوآوری‌هایی در سازمان خود اجرا کنند.
زکایی چهارمین محور همایش را چابکی در تصمیم گیری در تلاطمات محیطی بیان کرد و افزود: شیوع ویروس کرونا در کنار همه مشکلاتی که ایجاد کرد، درس بزرگی برای فعالان اقتصادی داشت، در این بحران دیدیم که بسیاری از تحولاتی که در پیش‌بینی‌های چند ساله ما بود، تنها طی چند ماه رخ داد. کشور دچار تلاطمات محیطی شدیدی در چند سال گذشته شد و خیلی مهم است که سازمان‌ها ساختار خود را به شکلی بهینه و چابک کنند تا بهترین تصمیمات و مواضع را در مقابل این تلاطمات و تغییرات محیطی اتخاذ کنند و این نیاز در کشور ما بیش از دیگر کشور‌ها احساس می‌شود.
نایب رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران آخرین محور همایش را فرصت‌های توسعه صادرات دانست و تاکید کرد: ما نمی‌توانیم از توسعه و نوآوری صحبت کنیم و نگاهی به صادرات نداشته باشیم چرا که توجه به صادرات شرط بقای سازمان‌ها و شرکت‌ها است. در این بخش پتانسیل‌های حوزه صادرات، راهکار‌های عبور از تحریم‌ها، چگونگی شناسایی رقبا و بازار‌ها و شیوه‌های توسعه بازار ارائه می‌شود.
زکایی درباره اینکه صنایع پلیمری کشور نسبت به تکنولوژی جهان چقدر عقب است و آیا صنعت پلیمر نیاز به بهسازی و بازسازی دارد؟ توضیح داد: کشور ما ذخایر نفتی زیادی دارد، سرمایه‌گذاری روی پتروشیمی‌ها انجام گرفت تا این مواد نفتی تبدیل به محصولات پلیمری شود.
وی ادامه داد: در دنیا ارزش محصولات پلیمری، معیار و شاخص نوآوری در کشور‌ها است، برای مثال ارزش تناژی محصولات پلیمری می‌تواند تا ۱۰ هزار دلار (مشابه کشور ژاپن) نیز برسد و در ایران با توجه به این که میانگین جهانی حدود ۵ هزار دلار است، این رقم به ۱۶۰۰ دلار می‌رسد. این یعنی ما بیشتر مواد خام صادر کرده و می‌فروشیم، در حالی که هرچه از مواد خام به سمت محصولات با ارزش افزوده بالاتر برویم، قیمت فروش بالاتر می‌رود.
به گفته نایب رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران هرچه نوآوری، دانش و توانمندی خود را ارتقا دهیم، محصولات پلیمری با ارزش بالاتر فروخته و ثروت بیشتری وارد کشور خواهیم کرد. صادرات محصولات پتروشیمیایی ایران از جمله پلیمری و غیر پلیمری حدود ۱۲ میلیارد دلار در سال است در حالی که این عدد می‌تواند تا ۵۰ میلیارد دلار افزایش یابد به شرطی که محصولات نوآور شود، زنجیره را کامل کنیم و فناوری به‌روزتر در محصولات بکار ببریم. ضرورت این اقدام از لحاظ ملی بسیار کلیدی است و از لحاظ بنگاه اقتصادی نیز رقابت‌پذیری شرکت‌ها را افزایش داده و ثروت‌آفرینی بیشتری را برای بنگاه‌ها و کشور پدید می‌آورد.
زکایی در خصوص چگونگی حفظ مالکیت فکری ایده‌های نوآورانه و حفاظت از دستاورد‌های این حوزه در ساختار سوداگر گفت: علیرغم برخی ضعف‌های اجرایی، قوانین خوبی در کشور برای مالکیت فکری وجود دارد، اما متاسفانه خیلی از سازمان‌ها شرکت‌های از آن مطلع نیستند و یکی از اهداف این همایش آشنایی سازمان‌ها با این قوانین است. بسیاری از مشکلات رخ داده برای سازمان‌ها در این حوزه ناشی از این بوده که شرکت‌ها نتوانستند در قالب قرارداد‌های حقوقی مطمئن، از دستاورد‌های خود حفاظت کنند، ضمن اینکه عدم آشنایی با قوانین، نگرانی و هراس در طرفین ایجاد می‌کند که مانع قدم گذاشتن در این مسیر و یا حتی شروع مذاکرات می‌شود.
وی در مورد میزان ارز آوری صنایع بالادستی و صنایع تکمیلی پتروشیمی و اختلاف نظرات موجود گفت: بحث ارزآوری پتروشیمی‌ها بسیار سوال برانگیز است، در بهترین حالت صادرات محصولات پلیمری حدود ۳ میلیون تن است که کمتر از ۳ میلیارد دلار ارزآوری در سال دارد، در همین حال از تولید ۶.۵ میلیون تن محصولات پلیمری در سال، ۳.۵ میلیون تن آن به داخل عرضه می‌شود و حدود ۳ میلیون تن نیز صادر می‌شود که صادرات محصولات صنایع تکمیلی حدود ۲ میلیارد دلار است، این آمار نشان می‌دهد اختلاف صادرات محصولات تکمیلی و محصولات پتروشیمی خیلی کم است، بنابراین در خصوص ارزآوری پتروشیمی‌ها مبالغه بسیاری شده، چون تعداد بنگاه‌ها در صنایع تکمیلی خرد، زیاد است، ارزآوری صنایع تکمیلی کمتر به چشم می‌آید.
نایب رئیس انجمن ملی صنایع پلیمر ایران با بیان اینکه نوآوری الزاما به معنی یک تکنولوژی عجیب نیست، اظهار کرد: نوآوری یعنی تغییری در کسب و کار خود ایجاد کنید که ارزش افزوده معناداری پدید آورد، گاهی توسعه صنایع بازیافت یا استفاده بهینه از ماشین آلات فعلی یک شرکت می‌تواند نوآوری ایجاد کند. مهم این است که ذهن صنعتگر باز باشد و از ابزار‌های مختلف برای نوآوری و توسعه محصولات خود استفاده کرده و ارزش افزوده ایجاد کند، علیرغم اینکه محدودیت‌هایی در زمینه تامین ماشین آلات داشته باشد، همچنین صنعتگر باید بداند که در چه حوزه‌ای سرمایه گذاری کند که آینده بهتری داشته باشد.
به گفته زکایی باید رویکرد حاکم را تغییر داد و هنر صنایع تکمیلی این است که میزان صادرات خود را افزایش داده و تاثیرگذاری خود را به دولت‌ها نشان دهد، این اتفاق می‌تواند شرایطی را فراهم کند که در صورت تامین نشدن خوراک مورد نیاز صنایع از داخل، این تامین نیاز از خارج کشور انجام گیرد.
وی درباره اینکه آیا وعده معاون وزیر نفت درباره دوبرابر شدن سهم ایران از بازار پلیمر جهان تا سال ٢٠٢۵ قابل تحقق است؟ گفت: با توجه به تجربیات گذشته این رقم مقداری خوش بینانه است. چرا که بسیاری از طرح‌ها و پروژه‌های دو ساله تبدیل به پنج ساله و یا بیشتر شده‌اند.
در ادامه این نشست شروین احمدی- دبیر علمی همایش نوآوری در مورد چرایی برگزاری این همایش گفت: نگاه به وضعیت کشور از زاویه بیرونی این سوال را ایجاد می‌کند که با وجود جنگ، تحریم، فرار مغز‌ها و سرمایه‌ها و... چگونه بازهم چرخه اقتصاد متوقف نشده است، به ضرص قاطع یکی از عوامل این چرخش، نوآوری است، اما متاسفانه این نوآوری هنوز بالقوه نشده است.
به گفته وی ایران دارای رتبه دوم مخازن گاز و نفت دنیا و بزرگترین مخازن زیرزمینی است و بیش از ۷۰۰۰ سال تمدن دارد که همه این پتانسیل‌ها می‌توانند نوآوری ایجاد کند، اما باید بدانیم چطور این نوآوری را به یک سیستم صحیح تبدیل کنیم. در دنیا مکانیزم ثبت اختراع وجود دارد، اما مشکل ما مربوط به بعد از این مرحله یعنی ارزش گذاری نوآوری است چرا که ارزش گذاری نوآوری هنوز در کشور یک علم جدید است. یکی از اهداف این همایش این است که گامی در حوزه ارزش گذاری نوآوری‌ها برداریم. باید یاد بدهیم و یاد بگیریم چطور از نوآوری استفاده و ثروت آفرینی کنیم، البته این موضوعات نیاز به فرهنگسازی دارد و یک مسیر بلند مدت است.
دبیر علمی همایش نوآوری با بیان اینکه ما در دوره انتقال به سر می‌بریم، گفت: در حقیقت از دولتی که درآمد آن وابسته به فروش نفت بود وارد دوره‌ای می‌شویم که درآمد آن ناشی از اخذ مالیات است، در دوره‌های قبل قیمت نفت بالا می‌رفت و دولت ثروتمند می‌شد. برای دولت‌ها راحت‌تر است که محصول و منابع خود را چه به صورت خام چه به صورت فرآورده به فروش برساند و نیازی به تغییر رویه‌ها نداشته باشد، اما امروز در دوره انتقال هستیم و اگر مقاومتی در بدنه دولت می‌بینید که خام فروشی را تشویق می‌کند، ناشی از عادت‌های قدیمی است.
احمدی با بیان اینکه ظرفیت صنایع پایین دست پتروشیمی حدود ۷۰ میلیون تن و ظرفیت صنایع بالا دست ۵۰ میلیون تن است، گفت: صنایعی که در شرایط فعلی مشغول فعالیت هستند در شرایط با در‌های باز قطعا بهتر فعالیت می‌کنند و ما امیدواریم که در ایران مجبور به استفاده از منابع زیر زمینی استفاده نشویم. نوآوری در سیستم دولتی تبدیل به نوآوری در گرفتن رانت می‌شود نه نوآوری در زایش ثروت، در نوآوری رانتی دیگر کسی انگیزه تولید و فعالیت اقتصادی ندارد و دید فعالان اقتصادی نباید به پروژه‌های دولتی باشد.
به گفته وی اگر همت جمعی، زایش تکنولوژی و مدیریت صحیح وجود داشته باشد، این رقم می‌تواند بسیار بیشتر شود. تهدید اصلی محصولات پتروشیمی این است که اروپا و کشور‌های دیگر دنیا مکانیزمی برای کاهش مصرف محصولات پلاستیکی یکبار مصرف در پیش گرفته‌اند. اکثر تولیدات پتروشیمی ایران در حوزه بسته بندی محصولات یکبار مصرف استفاده می‌شود و این موضوع تهدید بازار پتروشیمی ایران است. اگر پتروشیمی به سمتی نرود که بتواند در صنایع پایین دست زایش ایجاد کند و برای مثال به سمت تولید و صادرات محصولاتی در حوزه لوله و اتصالات پر فروش در بازار‌های اطراف باشد، یا محصولات پلاستیکی با مصرف بلندمدت‌تر و محصولات مورد استفاده صنایع خودرویی را تولید نکند، قطعا محکوم به شکست خواهد بود بنابراین در محدوده خطر برای صنایع بالادستی قرار داریم و اگر به موقع رویکرد خود را اصلاح نکنیم در ۵ تا ۱۰ سال آینده دچار مشکلات جدی خواهیم شد.
دبیر علمی همایش نوآوری اظهار کرد: پتروشیمی‌ها بدون شک لاجرم به قدم گذاری در این مسیر هستند، اگر امروز از نوآوری صنایع پایین دست استفاده کنند، می‌توانند زودتر به اهداف خود دست یابند، اما اگر این تغییر رویکرد را به تعویق بیندازند قطعا در ابتدای مسیر با شکست مواجه خواهند شد.
